Trái mãng cầu xiêm được nhiều người ưa chuộng vì giàu chất dinh dưỡng và có hương vị hấp dẫn, ngọt mà hơi chua. Trái mãng cầu Xiêm sử dụng ăn tươi mà còn được chế biến làm nước giải khát, sinh tố, kem, mứt kẹo… Tuy mãng cầu xiêm dễ trồng và chăm sóc nhưng thực tế cho thấy cây mãng cầu Xiêm tuy có nhiều bông nhưng tỷ lệ đậu trái thường rất kém. Nguyên nhân tỷ lệ đậu trái thấp là do quá trình tự thụ phấn của cây không được hoàn chỉnh. Cây Xanh 60s sẽ hướng dẫn cho bạn kỹ thuật thụ phấn cho hoa mãng cầu Xiêm và cách chăm sóc hiệu quả.
Đôi nét về mãng cầu xiêm
Mãng cầu xiêm là cây gì?
Mãng cầu xiêm, còn có tên gọi khác là na Xiêm, na gai, mãng cầu gai (Annona muricata) là loại cây ăn quả nhiệt đới thuộc họ Na (Annonaceae), có nguồn gốc từ Đông Nam Á, Trung và Nam Mỹ.
Mãng cầu xiêm là loại cây thân gỗ, cao từ 6 – 10 mét, có tán lá rộng và rậm rạp. Lá cây to, dày, màu xanh đậm, mặt dưới màu sáng hơn. Hoa mãng cầu xiêm màu xanh lục, mọc đơn lẻ hoặc thành chùm ở nách lá. Quả mãng cầu xiêm to, hình cầu, có gai mềm, màu xanh khi chín sẽ chuyển sang màu vàng xanh. Vỏ quả dày, thịt màu trắng, xốp, có vị ngọt thanh, hơi chua và mùi thơm đặc trưng. Hạt mãng cầu xiêm to, màu nâu đen, bóng.
Mãng cầu xiêm là loại trái cây được ưa chuộng bởi hương vị thơm ngon, bổ dưỡng và có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Quả mãng cầu xiêm chứa nhiều vitamin C, vitamin B6, kali, chất xơ và các khoáng chất khác. Mãng cầu xiêm có tác dụng chống oxy hóa, tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ tiêu hóa, tốt cho tim mạch và giúp giảm cân hiệu quả.
Mỗi bộ phận của cây mãng cầu gai, từ vỏ, hoa, lá, quả, rễ đến hạt, đều có những lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe, đặc biệt là trái mãng cầu gai, được nhiều người ưa chuộng trong thời điểm hiện tại.
Đặc điểm cây mãng cầu Xiêm
Đặc điểm quả:
- Thịt quả: Mãng cầu Xiêm có phần thịt màu trắng đục, xốp mịn, chia thành nhiều múi. Mỗi múi được bao bọc bởi lớp màng mỏng, bên trong có chứa 1-2 hạt màu nâu đen bóng.
- Hương vị: Mãng cầu Xiêm sở hữu hương thơm nồng nàn, vị ngọt thanh xen lẫn chút chua dịu, mang đến cảm giác thanh mát, sảng khoái khi thưởng thức. Độ Brix của quả thường dao động từ 9 – 11%.
- Kích thước: Quả mãng cầu Xiêm có kích thước trung bình từ 1 – 3 kg/trái, có thể lớn hơn tùy theo giống và điều kiện chăm sóc. Vỏ quả dày, màu xanh khi chín sẽ chuyển sang màu vàng xanh, có gai mềm.
Yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của cây:
- Nhiệt độ: Mãng cầu Xiêm là cây ưa nhiệt, phát triển thuận lợi trong điều kiện nóng ẩm với nhiệt độ trung bình từ 25 – 30°C. Cây ưa mưa, cần độ ẩm cao để sinh trưởng tốt.
- Ánh sáng: Cây mãng cầu Xiêm cần được trồng ở nơi có đủ ánh sáng mặt trời để phát triển khỏe mạnh, chống chịu sâu bệnh tốt và tăng năng suất.
- Đất trồng: Mãng cầu Xiêm thích hợp trồng trên đất phù sa màu mỡ, có độ ẩm ổn định và giàu chất hữu cơ. Cây phát triển tốt nhất trong điều kiện đất có độ pH từ 4.5 – 6.5.
Ngoài ra, một số yếu tố khác như lượng nước tưới, bón phân, phòng trừ sâu bệnh cũng ảnh hưởng đến sự phát triển của cây mãng cầu Xiêm.
Kỹ thuật trồng cây mãng cầu Xiêm
Mãng cầu xiêm là loại trái cây dễ trồng và dễ chăm sóc. Cây mãng cầu xiêm thích hợp với khí hậu nóng ẩm, có thể trồng ở nhiều loại đất khác nhau. Mãng cầu xiêm thường ra hoa kết trái quanh năm. Thông tin về thời vụ trồng, mật độ trồng, chuẩn bị đất và chăm sóc cây mãng cầu Xiêm như sau:
Thời vụ trồng:
- Mùa trồng thuận: Từ tháng 6 đến tháng 9 theo lịch dương.
- Mùa trồng nghịch: Từ tháng 1 đến tháng 3 theo lịch dương.
Mật độ trồng:
- Trồng xen canh: Có thể trồng dọc theo bờ mương và kết hợp với các loại cây khác.
- Trồng chuyên canh: Khoảng cách trồng mỗi cây là 3×3 mét, trung bình từ 750 đến 1000 cây mỗi hecta.
Chuẩn bị đất:
- Mô đất trồng mãng cầu Xiêm cần có kích thước từ 40 đến 60 cm và độ cao từ 25 đến 30 cm.
- Đất cần được làm tơi xốp và bón vôi bột hoặc phân bón bổ sung dinh dưỡng.
Chăm sóc cây mãng cầu Xiêm:
Bón phân:
- Năm 1: Bón 100g phân NPK loại 10-10-10.
- Năm 2: Bón 400g phân NPK loại 10-10-10.
- Năm 3: Bón 800g phân NPK loại 10-10-10.
- Năm 4: Bón 1.2kg phân NPK.
Trong những năm sau đó, sản lượng có thể dao động từ 2 đến 3 kg mỗi cây mỗi năm khi cây đã phát triển lớn.
Tưới nước
Để đảm bảo cây mãng cầu Xiêm phát triển và cho trái tốt, cần tưới đủ nước, đặc biệt là khi cây đang ra hoa và đang mang trái non. Trong thời tiết khô nóng, nên tưới cây 2-3 lần mỗi ngày để tránh quả non bị rụng do thiếu nước.
Cắt tỉa cành, tạo tán cho cây
Để cây mãng cầu Xiêm phát triển mạnh mẽ và đậu trái nhiều hơn, việc cắt tỉa và tạo tán là rất quan trọng:
- Trong giai đoạn cây chưa cho trái, nên giữ mỗi cây từ 3 đến 4 cành để hình thành tán.
- Khi cây đã phát triển, có thể tạo các tầng tán như tán cấp 1, tán cấp 2, tán cấp 3,…
Thụ phấn
- Lựa chọn hoa để thụ phấn: Chọn những bông hoa lớn, không bị sâu bệnh, nảy mọc từ cành chính. Đặc biệt chọn những bông hoa có 3 cánh đã mở to và nhụy có nhiều mật tươi phát ra.
- Kỹ thuật thụ phấn: Sử dụng tăm bông để chạm nhẹ vào đầu nhụy, với tâm phấn đã được gắn vào tăm bông. Thực hiện thụ phấn ít nhất 3 lần liên tiếp để tăng khả năng thụ phấn thành công. Khoảng từ 5 đến 7 ngày sau khi thụ phấn, những bông hoa đã thụ phấn tốt sẽ thấy cuống hoa phát triển màu xanh và kích thước của hoa lớn hơn.
Bao trái mãng cầu xiêm
Bắt đầu bao trái khi trái đã đậu từ 1 đến 2 tháng. Có thể sử dụng túi nilon hoặc túi lưới, lựa chọn túi phù hợp để trái được thoáng mát và bảo vệ khỏi tia cực tím.
Một số lưu ý quan trọng trong kỹ thuật trồng mãng cầu xiêm
Khoảng cách trồng
Trồng chuyên canh nên trồng khoảng cách 3 x 3m. Nếu trồng xen trong vườn dừa nên trồng 1 cây xen giữa 2 cây dừa trên một hàng, giữa 2 hàng dừa trồng một hàng cây, cách nhau mỗi cây 3m.
Nếu để phát triển tự nhiên cây mãng cầu xiêm có thể cao từ 6-8m. Trong trồng thâm canh, thường tạo tán cao 2,5-3m để dễ chăm sóc, thu hoạch.
Biện pháp phòng ngừa sâu bệnh
Cần chú ý biện pháp quản lý tổng hợp, sử dụng thuốc phải theo nguyên tắc “Bốn đúng” và tuân thủ các biện pháp an toàn. Thường xuyên thăm vườn, xác định đúng đối tượng sâu bệnh để có biện pháp phòng trị cho phù hợp.
Cần áp dụng biện pháp quản lý toàn diện và sử dụng thuốc phòng trừ tuân thủ nguyên tắc “Bốn đúng” và các quy tắc an toàn. Thường xuyên kiểm tra vườn cây, xác định đúng loại sâu bệnh để thực hiện các biện pháp phòng trị phù hợp.
Rệp mềm, rệp sáp: Chúng gây hại bằng cách hút mật từ đọt non, hoa và trái, làm cây suy yếu sinh trưởng và rụng hoa, trái non, làm giảm chất lượng trái lớn. Để phòng trị, sử dụng các thuốc trừ sâu có hoạt chất như Imidacloprid, Acetamiprid, Chlopyriphos ethyl,…
Các loài sâu ăn lá, bọ trĩ, nhện đỏ: Phun thuốc có hoạt chất Abamectin (như Brightin, Vibamec, Reasgant), Emamectin (như Vimatox, Acplant, Ematin) khi sâu xuất hiện ở mật độ cao.
Bệnh thán thư, thối trái: Do nấm gây hại trên hoa, đọt non và trái non cũng như trái chín. Để phòng trị, sử dụng các loại thuốc có hoạt chất như Carbendazim (như Bavistin), Difenoconazole (như Score), Propineb (như Antracol), Tilt Super, Topsin M,…
Bệnh thối rễ, chết cành: Bệnh do sự kết hợp của nấm, tuyến trùng và rệp sáp gây ra. Cây mắc bệnh thường có dấu hiệu như sinh trưởng kém, lá vàng nhạt, héo úa và rụng dần, chết cành và tổn thương thân cây. Rễ bị ảnh hưởng nặng có thể hoại tử, chuyển thành màu đen và dẫn đến chết cây.
Cách phòng trị: Các biện pháp phòng trị bao gồm cắt tỉa các tán, nhánh bị bệnh và thực hiện vệ sinh kỹ thuật trong vườn, bao gồm cả kiểm soát cỏ dại. Ngoài ra, sử dụng các loại thuốc đặc trị như Dakamon và Mancozeb 80WP để đối phó với nấm, cùng với việc bổ sung phân bón trung vi lượng và NPK để tái tạo đất, điều chỉnh pH và thúc đẩy sự phát triển của rễ cây. Đối với tuyến trùng, có thể áp dụng thuốc Nokaph 10GR với liều lượng 40g/gốc, thực hiện vào thời điểm sau khi cắt tỉa và vệ sinh vườn vào đầu mùa vụ.
Lựa chọn hoa mãng cầu xiêm để lấy phấn tăng tỷ lệ đậu trái
Mặc dù cây mãng cầu Xiêm ra rất nhiều hoa, nhưng tỷ lệ đậu trái thường rất thấp, các trái thường nhỏ và không đều. Để giải quyết vấn đề này, phương pháp thụ phấn nhân tạo được coi là giải pháp tối ưu để tăng sản lượng và cải thiện chất lượng trái. Theo kinh nghiệm của các nông dân, phương pháp thụ phấn nhân tạo cho cây mãng cầu Xiêm được thực hiện như sau:
Lựa chọn hoa để lấy phấn
Chọn những bông hoa mọc ở phần đầu của nhánh hoặc những bông hoa có kích thước nhỏ để lấy phấn, vì những loại hoa này thường khó thụ phấn và dễ rụng trái. Chọn những bông hoa có 3 cánh hoa đã hé mở, nhìn vào các nhụy nhỏ màu đen nhạt, khi những nhụy này bắt đầu tách rời nhau thì có thể tiến hành cắt để lấy phấn.
Hoa sau khi được cắt nên giữ trong hộp giấy vào buổi chiều, và rạng sáng hôm sau nên bỏ bớt các cánh hoa và nhẹ nhàng rung để các nhụy phấn rơi xuống giấy. Sử dụng một cây tăm bông để vẩy nhẹ phấn từ nhụy, thông thường mỗi bông hoa lấy phấn đủ để thụ phấn từ 6 đến 8 bông hoa khác.
Lựa chọn hoa để thụ phấn
Chọn những bông hoa mọc trên thân cây chính, những cành lớn có cuống hoa to và kích thước lớn, không bị nhiễm sâu bệnh để thụ phấn. Khi thấy các cánh hoa đã hé mở hết và nhụy nhụy cái có màu tươm mật, thì có thể tiến hành thụ phấn.
Kỹ thuật thụ phấn
Nắm chặt cuống hoa giữa ngón trỏ và ngón giữa, dùng ngón cái mở nhẹ từng cánh hoa ra. Sử dụng một cây tăm bông để nhúng vào hạt phấn, sau đó nhẹ nhàng chấm lên nhụy cái để phân bố phấn đều và nhẹ nhàng. Lặp lại quá trình này 3 lần, trái sẽ phát triển đều đặn mà không bị méo mó. Sau khi thụ phấn từ 4 đến 7 ngày, nếu cuống hoa vẫn giữ màu xanh và phình lớn hơn, điều này chứng tỏ quá trình thụ phấn đã thành công. Những bông hoa không thụ phấn thường sẽ héo khô và rụng sau đó.
Thường thì từ lúc hoa mãng cầu Xiêm được thụ phấn và bắt đầu phát triển trái đến lúc thu hoạch kéo dài khoảng 4 tháng.
Kết luận
Với sự chăm sóc cẩn thận và tỉ mỉ, bạn sẽ có được một vườn mãng cầu Xiêm sai quả, trĩu quả, mang lại niềm vui thu hoạch và những trái mãng cầu thơm ngon, bổ dưỡng cho bản thân và gia đình. Cây Xanh 60s chúc bạn thành công và có những trải nghiệm thú vị khi trồng và chăm sóc cây mãng cầu Xiêm!
